Verhalen uit de praktijk
Je begrijpt je zoon niet meer. Hij is 15, een puber. "Alle pubers zijn zo", zegt je man, "die leven in hun eigen wereld". Je weet dat er meer aan de hand is. Hij blowt te veel, heeft verkeerde vrienden, is avonden weg, het gaat minder op school. Jullie communiceren tegenwoordig door te schreeuwen naar elkaar of helemaal niet om de vrede maar te bewaren. Jullie gezinsleven lijdt eronder. Je houdt je hart vast, je bent bang dat hij ontspoort. Je man wuift alle zorgen weg, gaat op in zijn werk, steekt zijn kop in het zand, vind jij. Daarover maken jullie met z'n tweetjes weer ruzie. Je dochter van 10 trekt zich steeds meer terug op haar kamer. De gezelligheid is weg. Je zoon vindt dat je overdreven reageert, dramatiseert, dat je een 'controlfreak' bent.Je hebt voorgesteld om als gezin met iemand over de gezinssituatie te praten. Je man denkt er nog over na, je zoon was niet meteen afwijzend en je dochter vindt het een goed idee. Misschien is de situatie toch nog niet zo hopeloos.
Wanneer kinderen in de puberteit komen, verandert er veel binnen een gezin. Een puber zet zich vaak af tegen zijn ouders om zichzelf te kunnen ontwikkelen, om zelfstandig te worden, een identiteit te krijgen, zich los te maken. Sommige ouders hebben het hier moeilijk mee, vinden het lastig hun kind los te laten. Soms kan dit proces gepaard gaan met ongewenst gedrag, soms zelfs probleemgedrag zoals drugsgebruik, overmatig alcoholgebruik, spijbelen of erger. Soms valt het wel mee en zien ouders meer beren op de weg dan er feitelijk zijn. Gesprekken met een systeemtherapeut kunnen zaken verhelderen, pijnpunten adresseren en handvatten bieden voor hoe je als gezin samen een nieuwe fase in kunt gaan.
Je begrijpt je partner niet meer en je partner begrijpt jou niet meer. Jullie leven samen is een strijd geworden. Het lijkt soms wel oorlog. De ene keer win jij een veldslag, de andere keer je partner. Ruzies zijn er dagelijks, om de meest onzinnige dingen. Ruzie om ruzie te maken, lijkt het wel. Alsof dit de enige manier is waarop je nog met elkaar in contact blijft. Soms trek je je na zo'n ruzie helemaal terug, ben je onbereikbaar, wat je partner helemaal ziedend kan maken. Je kan er niets aan doen, je bent het dan zo zat, zo moe. Soms is er een wapenstilstand en soms is er ook meer. Dan wordt het weer heel even zoals vroeger, de kinderen merken het ook meteen, zijn dan uitgelaten. Je partner wil in relatietherapie gaan, 'je bent onbereikbaar geworden', zegt hij, 'we zitten vast', Je bent ervan geschrokken, vindt het doodeng maar je weet ook dat het zo niet verder kan.
In bovenstaande verhaal blijft het bij schelden en schreeuwen. Soms monden ruzies ook uit in geweld. Trekken, duwen, een onbedoelde klap. We schamen ons hiervoor, zijn geschrokken en beloven elkaar beterschap. Het gaat dan ook vaak weer even goed. Het is belangrijk om bij de eerste signalen van huiselijk geweld meteen professionele hulp te zoeken om te voorkomen dat je in een vicieuze geweldsspiraal terechtkomt. Een systeemtherapeut die expertise heeft op dit gebied is aan te bevelen.
Je begrijpt je dochter niet meer. Ze is veranderd. Ze ziet soms dingen die jullie niet zien, ze hoort soms stemmen die jullie niet horen. Jullie hebben een diagnose te horen gekregen van de psychiater en informatie over hoe jullie er het beste mee kunnen omgaan. Maar zo eenvoudig is het niet. Je dochter zelf heeft helemaal niets met deze diagnose. Wat moet ze ermee? Ze voelt zich door de GGZ en nog erger door haar eigen familie apart gezet, zegt ze, in een hokje geplaatst, gelabeld alsof ze ineens niet meer volwaardig is als mens en gezinslid. "Jullie zien me als patiënt", is haar verwijt. Zo zie jij het niet maar er is wel veel veranderd. Wat vroeger zo vanzelfsprekend was, is nu totaal anders. Jullie lopen met z'n allen op jullie tenen, zijn niet meer het gezin van vroeger. Er zijn veel ruzies, er is verdriet. Je hebt eigenlijk nog niet eens verwerkt wat jullie overkomen is. Je dochter vindt het onterecht dat alles op haar wordt gegooid, ze voelt zich een soort zondebok. Heeft ze gelijk? Wat nu?
Wanneer een gezinslid met een (chronische) ziekte of aandoening gediagnosticeerd wordt (in dit voorbeeld psychotische kwetsbaarheid), heeft dit impact op het hele gezin. Er zijn zorgen, er is machteloosheid, relaties worden anders en moeten geherdefinieerd worden, je moet met elkaar verder maar op een andere manier, je moet jezelf als gezin als het ware weer opnieuw uitvinden. In de (G)GZ wordt wel vaak informatie gegeven over hoe iemand en zijn omgeving met de aandoening kunnen omgaan maar niet hoe je als gezin of binnen een partnerrelatie verder kunt. Een systeemtherapeut kan jullie bij dit proces begeleiden.
VERBONDEN
(Met dank aan AFRIKAAD beeldentuin, www.afrikaad.com)
Dit zijn maar een paar voorbeelden van situaties waarbij systeemtherapie helpend kan zijn. Soms zitten mensen vast in hun eigen 'verhaal' en weten ze hun naaste(n) niet meer te bereiken. Niemand wil dit. Hoe vind je elkaar weer? Bij systeemtherapie wordt iedereen uitgenodigd om samen te praten en te zoeken naar betekenissen en alternatieve verhalen. Niet dé waarheid staat centraal maar het verhaal dat samen gemaakt wordt in therapie. De kernwaarden zijn: respect, samenwerking en actieve deelname. Samen open in dialoog.
Patty Koll
